Uczymy się w szkole, że Polaków laureatów Nagrody Nobla jest sześciu. Ale to nie do końca prawda.
Polskie źródła podają, że jest tylko sześciu polskich laureatów Nagrody Nobla: Henryk Sienkiewicz, Władysław Reymont, Maria Skłodowska-Curie (znana na świecie jako Marie Curie), Lech Wałęsa, Czesław Miłosz i Wisława Szymborska.
Oficjalny spis noblistów zawiera jednak 16 nazwisk. Nie ma w nim bowiem takiej kategorii jak „Żydzi”, a nagrodzonych klasyfikuje według kraju pochodzenia lub/i zamieszkania. Dlaczego dwunastu noblistów Polska nie chce uważać za Polaków?
Ośmiu z nich posiadało obywatelstwo polskie i zdobywało w Polsce wykształcenie. Język polski był dla nich językiem macierzystym lub drugim najważniejszym. Dla porównania dodajmy, że Maria Skłodowska-Curie nigdy nie miała polskiego obywatelstwa. Początkowo była obywatelką Rosji, potem Francji, a Polskę opuściła na zawsze w wieku 24 lat. Czesław Miłosz przez wiele lat posiadał tylko obywatelstwo litewskie, pisał sporo po angielsku.
Listę ułożył, a następnie opublikował na Facebook,, doktor nauk humanistycznych.
Oto polscy zapomniani nobliści:
1. Tadeusz Reichstein (1897–1996), urodzony we Włocławku chemik. Gdy miał osiem lat, jego rodzina wyemigrowała do Szwajcarii. Tam Reichstein ukończył chemię na Uniwersytecie w Bazylei. W 1950 roku otrzymał Nobla z medycyny i fizjologii za odkrycie kortyzonu. Do śmierci dobrze rozumiał język polski, nieco gorzej w nim mówił. Jego związki z Polską doceniła Polska Akademia Nauk, której członkiem został w 1994 roku.
2. Izaak Singer (Isaac Bashevis Singer, 1904–1991), urodzony w Leoncinie pod Warszawą. W 1908 roku po pożarze jesziwy z rodziną przeniósł się do Warszawy i zamieszkał przy ulicy Krochmalnej 10, gdzie ojciec Singera objął nieoficjalnie urząd rabina miejscowej gminy żydowskiej. W 1978 roku został laureatem Nobla w dziedzinie literatury. Akcje jego powieści dzieją się w Leoncinie („Syn z Ameryki”), Lublinie („Sztukmistrz z Lublina”), Biłgoraju oraz Radzyminie.
W Polsce mieszkał do 1935 roku. Z powodu trudnej sytuacji materialnej oraz wzrastającego antysemityzmu w pobliskich Niemczech Singer z pomocą swojego brata wyemigrował w 1935 roku do Stanów Zjednoczonych.
W Leoncinie nie zachował się dom, w którym mieszkali Singerowie, nie ma też żadnej tablicy pamiątkowej poświęconej pisarzowi. Poza ulicą Isaaka Bashevisa Singera, przy której stoi szkoła im. Jana Pawła II, oraz małego obelisku brak jakiegokolwiek śladu po nobliście.
3. Józef (Joseph) Rotblat (1908–2005), urodzony w Warszawie. W 1938 roku na Uniwersytecie Warszawskim otrzymał doktorat z fizyki, dwa lata później wyjechał do Wielkiej Brytanii, w 1995 roku otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla za wysiłki na rzecz zredukowania broni jądrowej na świecie. Józef Rotblat całe życie mówił po polsku i podkreślał, że jest Polakiem z brytyjskim paszportem. Protestował przeciwko zapisywaniu jego imienia jako „Joseph”.
Od 1966 roku był członkiem zagranicznym Polskiej Akademii Nauk, w 1996 roku PAN przyznała mu Medal im. Kopernika.
4. Mieczysław Biegun (Menachem Begin) (1913–1992) urodzony w Brześciu nad Bugiem. Po agresji Niemiec na Polskę we wrześniu 1939 roku uciekł do Wilna, które znalazło się w sowieckiej strefie okupacyjnej. W 1940 roku został aresztowany przez NKWD, był przetrzymywany w więzieniu na Łukiszkach w Wilnie i skazany na osiem lat łagru na Syberii. Zwolniony w 1942 roku na mocy układu Sikorski-Majski, wstąpił do armii Andersa. Jej dowódca latem 1942 roku ewakuował polskich żołnierzy z ZSRR do Iranu. W 1943 roku jako kapral podchorąży Wojska Polskiego przybył z Armią Polską na Wschodzie do Palestyny.
Po powstaniu państwa Izrael, w 1948 roku, Begin rozpoczął karierę polityczną. Założył partię Herut (Wolność) i został jej pierwszym przewodniczącym. Przeszedł do historii wraz z prezydentem Anwarem Sadatem jako negocjator izraelsko-egipskiego traktatu pokojowego w 1979 roku. Obaj przywódcy za doprowadzenie do podpisania porozumienia otrzymali Pokojowe Nagrody Nobla (16 grudnia 1978 roku).
5. Leonid Hurwicz, urodzony w 1917 roku, od 1919 roku mieszkał w Warszawie, gdzie ukończył prawo na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 1938–1939 studiował w London School of Economics, a następnie (1939–1940) w Genewskim Instytucie Wyższych Studiów Międzynarodowych. W 1940 roku wyemigrował do USA, gdzie kontynuował studia ekonomiczne na Uniwersytecie Chicagowskim i Uniwersytecie Harvarda. W 2007 roku otrzymał Nagrodę Nobla z ekonomii.
6. Szymon Perski (Szimon Peres), urodzony w 1923 roku w Wiszniewie (województwo wileńskie), wyjechał z Polski w 1934 roku, został dziewiątym prezydentem Izraela, w 1994 roku otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla.
7. Jerzy Szarpak (Georges Charpak), urodzony w 1924 roku w Dąbrowicy (województwo wołyńskie) w rodzinie żydowskiej jako Jerzy Charpak. Wraz z rodziną spędził w dzieciństwie dwa lata w Palestynie, po czym wrócił do Polski. W 1932 roku wyjechał do Francji. W czasie wojny działał w ruchu oporu i został skazany przez sąd w Vichy na dwa lata więzienia. W roku 1944 został wywieziony do obozu koncentracyjnego Dachau, gdzie przebywał do wyzwolenia w 1945 roku. W 1992 roku otrzymał Nagrodę Nobla za wkład w dziedzinie opracowania detektorów cząstek.
8. Andrzej Wiktor Schally (Andrew Viktor Schally), urodzony w 1926 roku w Wilnie, syn generała Kazimierza Schally, szefa gabinetu prezydenta RP Mościckiego, po wybuchu II wojny światowej wyjechał z Polski, otrzymał Nobla z medycyny w 1977 roku. Schally pochodził z żydowsko-szwedzko-francusko-polskiej rodziny o nieokreślonej przynależności religijnej. Według rasowych kryteriów nazizmu był tzw. mieszańcem i groziła mu śmierć. Ocalał z masakry Holocaustu, ukrywając się w Rumunii w środowisku polskich Żydów.
9. Roald Hoffman, urodzony w 1937 roku w Złoczowie w ówczesnym województwie lwowskim. Jego rodzina wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych w 1949 roku, gdzie sześć lat później ukończył naukę w Stuyvesant High School, a w 1958 roku na Uniwersytecie Columbia. W 1962 roku uzyskał stopień naukowy doktora chemii, pracując pod kierunkiem innego laureata Nagrody Nobla, Williama N. Lipscomba. Sam otrzymał Nobla z chemii w 1981 roku, od 1965 roku do dzisiaj pracuje na Cornell University w USA.
10. Albert Abraham Michelson (1852–1931), amerykański fizyk, laureat Nobla z fizyki (1907) za konstrukcję interferometru. Urodził się w Strzelnie na Kujawach w rodzinie żydowskiego kupca. W 1856 roku Samuel i Rozalia (z domu Przyłubska) z trójką dzieci, Pauliną, Joanną i najstarszym Albertem, wyjechali przez Nowy Jork i Panamę do Kalifornii. Studiował w U.S. Naval Academy w Annapolis (1869–1873). Tam po raz pierwszy zetknął się z obserwacjami astronomicznymi. Po odbyciu dwuletniej służby na morzu został zatrudniony w macierzystej uczelni na stanowisku wykładowcy fizyki i chemii.
#zydzi #polska #nobel #ciekawostki #ciekawostkihistoryczne #zinternetu